نقش بخش کشاورزی در توسعه اقتصادی
بخش کشاورزی معمولاً مهمترین بخش اقتصادی کشورهای در حال رشد است زیرا در قالب این کشورها رسالت تولید و تهیه مواد غذایی کشور و اندوختن بخش بزرگی از ذخایر ارزی کشور یکسره بعهده این بخش می‌باشند. بنابراین با توجه به اینکه این بخش در برگیرنده توده عظیمی از نیروهای انسانی می‌باشد پیشرفت کشاورزی را بایستی یکی از هدفهای بزرگ اقتصادی ـ اجتماعی وانمود کرده واضح است که در بررسی اهمیت بخش کشاورزی در پیشرفت و توسعه هر یک از کشورهای کم رشد، بایستی چارچوب کلی را بر مشخصات و ویژگیهای اقتصادی آن کشور تطبیق داد و سپس به نتیجه‌گیری و ارائه طریق پرداخت. از نظر تاریخی سهم عمده بخش کشاورزی در توسعه اقتصادی یک کشور از دو طریق بوده است :
1- افزایش بهره‌وری کشاورزی
2- استفاده از مازادهای کشاورزی
برای تامین کوششهای مربوط به رشد و توسعه این دو مسئله البته به یکدیگر مربوط است زیرا افزایش بهره‌وری معمولاً سبب می‌شود که کشاورزی از یک واحد اقتصادی بسته و قائم بالذات خارج می‌شود و به یک واحد اقتصادی مربوط و متکی به بازار مبدل می‌شود و درست از همین مرحله به بعد است که مازادهای کشاورزی به عناوین ذیل تقسیم بندی می‌‌شوند :
الف) مازاد نیروی انسانی
ب) مازاد واقعی
ج) مازاد مالی
منظور از مازاد نیروی انسانی این است که اگر بخش کشاورزی در کنار بخش صنعت قرار گیرد دولت از طریق برنامه‌ریزی می‌تواند نیروهای مازاد را از بخش کشاورزی خارج کرده و مرحله به مرحله آنها را در صنایع جای دهد و از این طریق از یک طرف می‌تواند نیروهای مولد صنعتی را فراهم نماید و از طرف دیگر می‌تواند با افزایش بهره‌وری تولید سرانه در بخش کشاورزی را افزایش دهد که همان از بین بردن بیکاری مخفی در این بخش است.
منظور از مازاد واقعی بخش کشاورزی آن قسمت از تولیدات کشاورزی است که روستائیان خود به مصرف نمی‌رسانند و آنرا با واسطه بازرگانان فرآورده‌های کشاورزی در شهرها می‌فروشند.
پس مازاد واقعی زمانی ایجاد می‌شود که با افزایش بهره‌وری در این بخش کشاورزان بیش از نیاز خود تولید کنند. معمولاً مازاد واقعی به دو صورت ظاهر می‌شود یکی به صورت کالاهای اساسی که جنبه غذایی دارد و دیگر کالاهایی که مواد اولیه صنایع را تامین می‌کند.
در توضیح مازاد مالی باد اشاره نود با افزایش درآمد نیروهای بخش کشاورزی از طریق برنامه‌های دولت این درآمدها یا بصورت مالیات یا به صورت پس‌انداز در شهرها جهت صنعتی شدن بکار می‌رود. پس بخش کشاورزی از طریق این سه نوع مازاد می‌تواند رابطه بسیار ظریفی با صنعت داشته و بخش زیر بنای آن قرار می‌گیرد.
وظایف بخش کشاورزی در توسعه اقتصادی
1- کشاورزی می‌تواند کارگران مورد نیاز صنعت را فراهم سازد.
2- کشاورزی با بالا بردن سطح محصولات خود قادر است برای کالاهای صنعتی تقاضا ایجاد کند.
3- کشاورزی می‌تواند پس‌انداز لازم را جهت سرمایه‌گذاری های صنعتی فراهم سازد.
4- کشاورزی می‌تواند با تهیه کالاهای صادراتی، جهت خرید کالاهای سرمایه‌ای و غیره ارز لازم را فراهم سازد.
5- کشاورزی می‌تواند بجای قرضهای خارجی، مالیات به دولت بدهد.
6- کشاورزی می‌تواند مواد غذایی کارگران صنعتی را تامین کند.
7- کشاورزی نقش مهمی در تشکیل سرمایه دارد.
بنابراین هرقدر کشاورزی کارآمد‌تر باشد بهتر می‌تواند این وظایف متفاوت را انجام دهد زیرا افزایش قدرت تولید در کشاورزی می‌تواند در توسعه اقتصادی نقش اساسی ایفا کند.
